15 tác dụng phụ của xạ trị thường gặp ở bệnh nhân ung thư

Xạ trị là một phương pháp điều trị quan trọng trong việc hạn chế và tiêu diệt tế bào ung thư nhưng đồng thời cũng có thể gây ra nhiều tác dụng không mong muốn đối với sức khỏe của bệnh nhân. Hãy cùng tìm hiểu những tác dụng của xạ trị mang lại và các biện pháp hỗ trợ giảm thiểu tác động này nhé!

Bạn đang đọc: 15 tác dụng phụ của xạ trị thường gặp ở bệnh nhân ung thư

Xạ trị là gì?

Xạ trị là việc sử dụng các chùm tia phóng xạ với liều lượng và đường đi được tính toán cẩn thận để điều trị nhiều loại bệnh ung thư. Chùm tia phóng xạ có thể làm thay đổi cấu trúc DNA của các tế bào ung thư, khiến chúng chết hoặc không thể phân chia và lây lan.

Xạ trị có thể được áp dụng đơn lẻ hoặc kết hợp với các phương pháp khác như phẫu thuật, hóa trị hoặc thuốc nhằm tối ưu hóa hiệu quả điều trị.

Xạ trị là một trong những phương pháp phổ biến nhất trong điều trị ung thư

Xạ trị có đau không?

Xạ trị không gây đau khi được chiếu vào cơ thể, nhưng có thể gây ra các triệu chứng khó chịu khác như mệt mỏi, kích ứng da, rụng tóc… Các triệu chứng này có thể xuất hiện ngay sau khi bắt đầu xạ trị hoặc sau đó một thời gian ngắn. Đồng thời, các triệu chứng này có thể kéo dài trong suốt quá trình xạ trị hoặc sau khi kết thúc xạ trị.

Xạ trị khi chiếu vào cơ thể không gây đau nhưng có thể khiến bạn mệt mỏi, uể oải…

Các tác dụng phụ khi xạ trị thường gặp

Mệt mỏi

Cảm giác mệt mỏi là một trong những tác dụng phụ phổ biến nhất của xạ trị. Mệt mỏi có thể là do xạ trị ảnh hưởng đến các tế bào khỏe mạnh, làm giảm khả năng sản xuất năng lượng của cơ thể.

Ngoài ra, mệt mỏi cũng có thể do sự căng thẳng, lo lắng, thiếu ngủ hoặc suy dinh dưỡng trong quá trình mà người bệnh điều trị ung thư.

Mệt mỏi là tác dụng phụ phổ biến của xạ trị

Vấn đề da

Xạ trị có thể làm tổn thương da ở vùng được chiếu xạ. Da có thể gặp tình trạng bị khô, ngứa, đỏ, sưng, rát hoặc bong tróc do tia X sẽ gây ảnh hưởng đến tế bào da tại nơi chiếu vào. Ngoài ra, người bệnh có thể xuất hiện các vết loét lớn trên da, gây đau đớn, ẩm ướt và nhiễm trùng.

Một trong những tác dụng phụ thường gặp nhất do xạ trị là viêm da do tia xạ

Rụng tóc

Rụng tóc khi xạ trị là một trong những tác dụng phụ phổ biến. Xạ trị khiến tóc rụng nhiều ở vùng được chiếu xạ. Tóc có thể rụng từng mảng hoặc toàn bộ do tia phóng xạ có thể tấn công vào các tế bào bình thường như tế bào ở chân tóc gây rụng tóc.[1]

Sau khoảng 2 đến 4 tuần xạ trị bệnh nhân thường gặp hiện tượng rụng tóc. Tuy nhiên, tóc sẽ mọc lại sau khi kết thúc xạ trị, nhưng có thể khác màu hoặc kết cấu so với trước.

Sau khoảng 2 đến 4 tuần bệnh nhân xạ trị thường gặp hiện tượng rụng tóc

Giảm hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu

Xạ trị có thể làm giảm số lượng các loại tế bào máu trong cơ thể, gây ra các triệu chứng như mệt mỏi, thiếu máu, nhiễm trùng, chảy máu hay bầm tím dễ dàng. Về lâu dài tình trạng này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến các hoạt động thường ngày của bệnh nhân.

Xạ trị làm giảm lượng tế bào máu trong cơ thể

Ảnh hưởng miệng, họng

Xạ trị cho vùng đầu và cổ có thể gây ra các vấn đề về miệng, họng như viêm lợi, viêm niêm mạc miệng, khô miệng, đau rát miệng, viêm loét miệng, nhiễm trùng miệng hoặc răng. Các vấn đề này sẽ gây ảnh hưởng đến việc ăn uống của người bệnh và khiến người bệnh nuốt khó khăn hơn.

Tia X hoặc tia gamma tác động lên tế bào khu vực miệng họng gây viêm loét

Đường tiêu hóa

Xạ trị cho vùng bụng hoặc bẹn có thể gây ra các vấn đề về đường tiêu hóa, như viêm niêm mạc dạ dày, đau bụng, táo bón, tiêu chảy, khó tiêu, đầy hơi, nhiễm trùng hoặc chảy máu. Các vấn đề này có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thu dinh dưỡng và sức khỏe tổng thể của bệnh nhân.

Xạ trị cho vùng bụng hoặc chậu sẽ gây ảnh hưởng đến đường tiêu hoá

Buồn nôn, nôn mửa

Xạ trị có thể kích thích một số dây thần kinh vùng não hoặc nhu động ruột gây ra cảm giác buồn nôn hoặc nôn mửa. Các triệu chứng này thường xuất hiện trong vài giờ sau khi xạ trị và có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần.

Xạ trị sẽ kích thích các vùng não gây cảm giác buồn nôn, nôn

Xuất hiện các vấn đề về tai

Xạ trị cho vùng đầu và cổ có thể gây ra các vấn đề về tai, như viêm tai giữa, viêm tai ngoài, khô tai, tắc tai, ù tai hoặc giảm thính lực. Các vấn đề này có thể làm cho việc nghe và cân bằng khó khăn hơn với bệnh nhân.

Xạ trị vùng đầu và cổ có thể gây giảm thính lực, viêm tai giữa…

Vấn đề về não, ảnh hưởng đến trí nhớ

Xạ trị cho vùng não có thể gây ra các vấn đề về não, như phù não, viêm màng não, hay tổn thương mô não. Bệnh nhân có thể gặp phải tình trạng bị đau đầu, chóng mặt, buồn ngủ, hay nhanh quên, mất trí nhớ.

Tác động của tia X hoặc gamma lên tế bào trong khu vực đầu gây ảnh hưởng não

Cơ quan sinh dục

Xạ trị cho vùng sinh dục có thể gây ra các vấn đề về cơ quan sinh dục, như viêm âm đạo, khô âm đạo, rong kinh, mãn kinh sớm ở phụ nữ hoặc viêm tinh hoàn, giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương ở nam giới. [2]

Xạ trị cho vùng sinh dục có thể gây viêm âm đạo, khô âm đạo ở nữ giới

Tiềm ẩn hình thành ung thư thứ phát

Xạ trị có thể làm tăng nguy cơ phát triển ung thư thứ phát ở các mô xung quanh vùng xạ trị. Điều này có thể xảy ra nhiều năm sau khi xạ trị. Nguy cơ này phụ thuộc vào liều lượng và loại xạ trị, tuổi của bệnh nhân khi xạ trị và các yếu tố di truyền hoặc môi trường khác.

Tìm hiểu thêm: Cách điều trị hội chứng ruột kích thích hiệu quả và nhanh chóng

Xạ trị làm tăng nguy cơ phát triển ung thư thứ phát ở các mô quanh vùng xạ trị

Ảnh hưởng đến mắt

Xạ trị vùng đầu hoặc cổ có thể gây ra các tác dụng phụ cho mắt, như:

• Khô mắt: Do giảm tiết nước mắt hoặc làm hỏng các tuyến tiết nước mắt.
• Viêm kết mạc: Do kích ứng hoặc nhiễm trùng niêm mạc mắt.
• Viêm mi mắt: Do kích ứng hoặc nhiễm trùng lông mi.
• Cận thị: Do thay đổi hình dạng hoặc độ cong của thủy tinh thể.
• Đục thủy tinh thể.
• Glaucoma (cườm mắt): Do tăng áp lực trong nhãn cầu.
• Mù lòa: Do tổn thương võng mạc hoặc dây thần kinh thị giác.

Xạ trị có thể gây tổn thương và viêm nhiễm kết mạc

Ảnh hưởng về tâm lý, cảm xúc

Xạ trị không chỉ ảnh hưởng đến cơ thể, mà còn ảnh hưởng đến tâm lý và cảm xúc của bệnh nhân. Người bệnh có thể cảm thấy lo lắng, buồn, sợ hãi, tức giận, cô đơn hoặc trầm cảm khi phải đối mặt với căn bệnh và quá trình điều trị.

Người bệnh cũng có thể gặp khó khăn trong việc ngủ, ăn uống, làm việc hoặc giao tiếp với người khác. Đây là những phản ứng bình thường và hợp lý, nhưng hãy khuyến khích người bệnh không nên để chúng ảnh hưởng quá nhiều đến cuộc sống của họ.

Xạ trị có thể ảnh hưởng tâm lý bằng cách gây lo lắng, căng thẳng

Suy giảm chức năng tình dục

Xạ trị có thể gây ra suy giảm chức năng tình dục ở cả nam và nữ. Điều này có thể do ảnh hưởng của xạ trị đến các cơ quan sinh dục hoặc do ảnh hưởng của xạ trị đến hormone, tâm lý và cảm xúc. Các tác dụng phụ có thể bao gồm:

• Ở nam: giảm ham muốn tình dục, khó cương cứng, xuất tinh sớm hoặc không xuất tinh, giảm khả năng sinh sản.
• Ở nữ: giảm ham muốn tình dục, khô âm đạo, đau khi quan hệ, kinh nguyệt bất thường hoặc ngừng kinh nguyệt, giảm khả năng sinh sản.

Xạ trị có thể gây ra suy giảm chức năng tình dục ở cả nam và nữ

Tác dụng phụ của xạ trị kéo dài trong bao lâu?

Thời gian kéo dài các tác dụng phụ của quá trình xạ trị phụ thuộc vào nhiều yếu tố, như loại và liều lượng xạ trị, vị trí được điều trị, tình trạng sức khỏe của bệnh nhân và phản ứng cá nhân.

Một số tác dụng phụ có thể xuất hiện ngay trong quá trình xạ trị hoặc ngay sau khi kết thúc xạ trị. Những tác dụng phụ này được gọi là tác dụng phụ sớm. Ngoài ra, một số tác dụng phụ khác có thể xuất hiện sau một khoảng thời gian dài từ khi kết thúc xạ trị.[3]

Tác dụng phụ sớm

Tác dụng phụ sớm là những tác dụng phụ xuất hiện trong quá trình xạ trị hoặc ngay sau khi kết thúc xạ trị. Chúng thường biến mất sau một vài tuần hoặc tháng. Một số tác dụng phụ sớm thường gặp là:

• Mệt mỏi: do xạ trị tiêu hao năng lượng của cơ thể hoặc do ảnh hưởng của xạ trị đến máu, cơ, tim, phổi hoặc não.
• Nôn mửa: do kích ứng hoặc tổn thương niêm mạc dạ dày, ruột hoặc vùng não điều khiển buồn nôn.
• Rối loạn tiêu hóa: do kích ứng hoặc tổn thương niêm mạc đường tiêu hóa, gây ra táo bón, tiêu chảy, đầy hơi, khó tiêu hoặc loét miệng.
• Rụng tóc: do xạ trị làm hỏng các nang tóc ở vùng được điều trị hoặc gần đó.
• Da bị bỏng: do xạ trị làm hỏng các tế bào da ở vùng được điều trị, gây ra đỏ, sưng, khô, nứt nẻ, ngứa, vảy hoặc rỉ nước.

Xạ trị có thể dẫn đến rụng tóc thành mảng

Tác dụng phụ muộn

Tác dụng phụ muộn là những tác dụng phụ xuất hiện sau khi kết thúc xạ trị một khoảng thời gian dài. Chúng có thể kéo dài từ vài tháng đến nhiều năm hoặc thậm chí cả đời. Một số tác dụng phụ muộn thường gặp là:

• Suy giảm chức năng cơ quan: do xạ trị làm hỏng các mô và cơ quan ở vùng được điều trị hoặc gần đó, gây ra các rối loạn như viêm phổi, suy tim, suy thận, suy gan, suy tuyến giáp hoặc suy não.
• Ung thư thứ phát: do xạ trị làm tăng nguy cơ phát triển ung thư ở các vùng khác trên cơ thể, đặc biệt là ở những vùng tiếp xúc với các chùm tia.
• Biến dạng cơ thể: do xạ trị làm hỏng các mô liên kết, xương, khớp hoặc răng ở vùng được điều trị, gây ra các biến dạng như co rút, cong vẹo, loãng xương hoặc răng sâu.
• Vô sinh: do xạ trị làm chết các tế bào sinh sản ở nam hoặc nữ, gây ra sự giảm hoặc mất khả năng sinh sản.

Xạ trị gây suy thận do tác động của tia X hoặc gamma lên các tế bào trong thận

Bệnh nhân xạ trị thường sống được bao lâu?

Tuổi thọ của bệnh nhân xạ trị phụ thuộc vào nhiều yếu tố, như loại và giai đoạn của ung thư, liều lượng và vị trí của xạ trị, tình trạng sức khỏe và phản ứng cá nhân của bệnh nhân.

Một số bệnh nhân có thể sống được nhiều năm sau khi xạ trị, trong khi một số khác có thể chết sớm do biến chứng hoặc tái phát của ung thư. Bạn nên hỏi bác sĩ của bạn về tỷ lệ sống sót và dự đoán tuổi thọ của bạn sau khi hoàn thành quá trình xạ trị.

Bạn nên hỏi bác sĩ của bạn về tỷ lệ sống sót và dự đoán tuổi thọ của bạn sau khi xạ trị

Lưu ý khi chăm sóc bệnh nhân xạ trị

Chăm sóc bệnh nhân xạ trị là một công việc quan trọng và cần thiết để giúp bệnh nhân vượt qua quá trình điều trị và hồi phục. Bạn nên chú ý đến các điểm sau khi chăm sóc bệnh nhân xạ trị:

Chăm sóc bệnh nhân trước xạ trị

Bạn nên giúp bệnh nhân chuẩn bị tinh thần và cơ thể cho xạ trị, bằng cách giải thích cho họ về quy trình, mục tiêu, lợi ích và rủi ro của xạ trị. Bạn cũng nên giúp bệnh nhân kiểm tra sức khỏe, làm các xét nghiệm cần thiết và tuân theo các chỉ dẫn của bác sĩ về ăn uống, uống thuốc hoặc cắt tóc.

Chuẩn bị tinh thần và cơ thể cho bệnh nhân trước khi xạ trị

Chăm sóc bệnh nhân trong xạ trị

Bạn nên đồng hành cùng bệnh nhân trong suốt quá trình xạ trị, bằng cách đưa đón họ đến viện, ở cạnh họ khi họ bắt đầu quá trình xạ trị, khuyến khích và an ủi họ khi họ gặp khó khăn.

Bạn cũng nên giúp bệnh nhân theo dõi và điều trị các tác dụng phụ của xạ trị, bằng cách ghi nhận các triệu chứng, báo cho bác sĩ và sử dụng các thuốc hoặc phương pháp hỗ trợ khác theo chỉ định của bác sĩ.

Bệnh nhân xạ trị cần được chăm sóc tận tình, sự quan tâm đến từ cả người nhà và bác sĩ

Chăm sóc bệnh nhân sau xạ trị

Bạn nên giúp bệnh nhân hồi phục sau khi kết thúc xạ trị bằng cách duy trì một chế độ sinh hoạt lành mạnh, ăn uống cân bằng, nghỉ ngơi đủ và tập thể dục phù hợp. Bạn cũng nên giúp bệnh nhân kiểm tra sức khỏe và tình trạng ung thư định kỳ và phát hiện sớm các biến chứng hoặc tái phát của bệnh.

Dặn dò và kiểm tra sức khỏe bệnh nhân thường xuyên

Khi nào cần gặp bác sĩ xạ trị ung thư?

Bệnh nhân xạ trị ung thư cần gặp bác sĩ xạ trị ung thư khi có các triệu chứng sau:

• Có dấu hiệu của nhiễm trùng, như sốt, ớn lạnh, hoặc mủ.
• Có dấu hiệu của thiếu máu, như mệt mỏi, khó thở, hoặc da xanh xao.
• Có dấu hiệu của suy giảm chức năng gan, thận, hoặc tim, như vàng da, sưng chân, hoặc đau ngực.
• Có dấu hiệu của suy giảm chức năng não, như đau đầu, liệt nửa người, hoặc mất trí nhớ.
• Có dấu hiệu của tái phát ung thư, như xuất hiện khối u mới, ho ra máu, hay sụt cân không rõ nguyên nhân.

Trong lúc ho, nước bọt có màu đỏ tươi xuất hiện bạn cần đến gặp bác sĩ ngay

Nếu bạn đang tìm kiếm một bác sĩ xạ trị ung thư uy tín và chất lượng, bạn có thể tham khảo một số bệnh viện sau:

• TP.HCM: Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện FV…
• Hà Nội: Bệnh viện K – Trung tâm Ung bướu quốc gia, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Ung bướu Hà Nội…

Bằng cách hiểu biết về các tác dụng phụ của xạ trị, cách chăm sóc bệnh nhân xạ trị, và khi nào cần gặp bác sĩ xạ trị ung thư, bạn có thể giúp bệnh nhân vượt qua quá trình điều trị một cách an toàn và hiệu quả. Hãy luôn giữ niềm tin, hy vọng, và hãy yêu quý cuộc sống của mình bạn nhé. Hãy cùng chia sẻ thông tin trên với những người bạn quan tâm, để mọi người cùng biết nhé!

CÁC TÁC DỤNG PHỤ CỦA XẠ TRỊ (Phần 2)

https://benhvienungbuouhanoi.vn/kien-thuc-ung-thu-1/cac-tac-dung-phu-cua-xa-tri-phan-2-tac-dung-phu-cua-xa-tri-tren-tung-bo-phan-co-the.html

Radiation Therapy Side Effects

https://www.cancer.org/cancer/managing-cancer/treatment-types/radiation/effects-on-different-parts-of-body.html

Xem thêm

>>>>>Xem thêm: Những xét nghiệm sốt xuất huyết cho kết quả chính xác và nhanh chóng