Hoàng bá có tác dụng gì? 17 bài thuốc chữa bệnh từ cây hoàng bá

Hoàng bá là một loại cây thuốc quen thuộc trong y học cổ truyền Việt Nam. Vậy hoàng bá có tác dụng gì? Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu 17 bài thuốc chữa bệnh từ cây hoàng bá.

Bạn đang đọc: Hoàng bá có tác dụng gì? 17 bài thuốc chữa bệnh từ cây hoàng bá

Giới thiệu về cây Hoàng bá

• Tên thường gọi, tên khác: cây hoàng bá, cây hoàng nghiệt, quan hoàng bá, nghiệt bì, nghiệt mộc, sơn đồ.
• Tên khoa học: Phellodendron amurense Rupr.
• Thuộc họ: Rutaceae (Cam).

Mô tả cây hoàng bá

Cây hoàng bá có thân và cành bọc một lớp vỏ dày, màu xám hoặc nâu xám bên ngoài, màu vàng bên trong. Lá kép mọc đối, gồm 7 đến 13 lá chét hình trứng hoặc hình bầu dục, dày, nhẵn, mép không răng cưa.

Hoa mọc thành chùm lỏng lẻo ở ngọn thân hoặc đầu cành, có màu vàng nhạt hoặc vàng lục. Quả hình cầu, khi chín có màu tím than, chứa 2 đến 5 hạt cứng.

Cây hoàng bá là một loại cây thân gỗ có lớp vỏ dày

Thành phần hóa học

Trong vỏ cây hoàng bá có chứa becberin, một ít palmatin và các chất không chứa nitơ như obakunon và obakulacton. Ngoài ra còn có chất béo, hợp chất sterolic và các flavonoid khác.

Trong vỏ cây hoàng bá có chứa berberin

Phân bố, thu hái và chế biến

Cây hoàng bá mọc hoang tự nhiên trong các khu rừng rậm ở miền núi của Trung Quốc, Đài Loan, Triều Tiên, Nhật Bản và Việt Nam.

Hiện nay cây cũng được trồng nhiều ở đồng bằng để thu hái làm thuốc. Vỏ thân cây được thu hoạch quanh năm, nhưng tốt nhất là vào mùa thu.

Chỉ những cây trên 10 năm tuổi mới được hái vỏ. Sau khi hái về cạo sạch lớp vỏ ngoài xù xì, cắt thành từng khúc ngắn rồi phơi khô hoặc sấy khô.

Vỏ cây còn có thể được chế biến theo nhiều cách khác nhau như thái phiến, sao vàng, sao tồn tính, tẩm rượu hay tẩm muối.

Cây hoàng bá thường được thu hoạch nhiều nhất vào mùa thu

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng làm thuốc là vỏ thân cây có độ dày khoảng 0.3 – 0.5 cm được phơi khô hay sấy khô. Vỏ thân (Cortex Phellodendri) có màu vàng tươi và vị đắng.

Vỏ cây hoàng bá là bộ phận thường được sử dụng để làm thuốc

Tác dụng của Hoàng Bá

Theo Y học cổ truyền

Hoàng bá là dược liệu quý trong Đông y, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, an thần tả hỏa. Hoàng bá có tính hàn, dùng sống thì tả thực hỏa, dùng chín khỏi hại tới dạ dày.

Hoàng bá có thể chế với rượu, nước, mật hay muối để trị các bệnh ở thượng tiêu, trung tiêu hay hạ tiêu. Hoàng bá còn có công hiệu trị các chứng nhiệt lỵ, đi tả, lâm lậu, hoàng đản, xích bạch đới, viêm da, ngứa lở, ứ huyết hư.

Cây hoàng bá có tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, an thần tả hỏa

Theo Y học hiện đại

Hoàng bá có chứa nhiều chất hoạt tính như berberine, phellodendrine, magnoflorine và các flavonoid khác. Các chất này có đặc tính chống viêm, chống khuẩn, chống nấm, chống oxy hóa, nhờ đó được ứng dụng trong y học hiện đại để điều trị một số bệnh lý như:

• Các bệnh lý do viêm nhiễm như: viêm phổi, lao phổi, viêm tai giữa, viêm màng não, viêm âm đạo do trùng roi, lỵ trực trùng.
• Viêm xoang mãn tính.
• Phòng ngừa và điều trị một số bệnh lý mạn tính nhờ tác dụng kiểm soát huyết áp, giảm đường máu và chlesterol xấu trong máu.
• Ngoài ra, cây hoàng bá còn có tác dụng an thần và giảm stress.

Vỏ cây hoàng bá có nhiều hoạt chất kháng viêm, kháng khuẩn

Các bài thuốc chữa bệnh từ cây hoàng bá

Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh từ cây hoàng bá mà bạn có thể tham khảo:

Trị lỵ cấp tính, viêm ruột cấp tính

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá 12g, rau má 16g, hoa cúc 8g, cam thảo 4g.
• Cách dùng: Sắc ngày 1 thang, chia thành 3 lần uống trước ăn. Uống như vậy liên tục trong 2 tuần.

Hoàng bá có thể được dùng để trị viêm ruột cấp tính

Trị thương hàn

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá 12g, rau má 16g, hoa cúc 8g, cam thảo 4g, hồng hoa 4g, đại táo 2 quả.
• Cách dùng: sắc ngày 1 thang, chia thành 3 lần uống trước ăn. Uống trong nhiều ngày.

Người bệnh có thể sắc bài thuốc gồm hoàng bá và các thảo dược khác để trị thương hàn

Trị di tinh, tiểu đục

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá sao muối (50kg hoàng bá dùng với 1.4kg muối) 12g, mộc nhĩ trắng (nấm mèo) 10g, trạch tả 10g.
• Cách dùng: sắc ngày 1 thang, chia thành 2 – 3 lần uống.
• Lưu ý: trong thời gian uống thuốc này cần kiêng các đồ ăn cay, nóng.

Dùng hoàng bá sao muối cùng với mộc nhĩ và trạch tả có thể trị chứng tiểu đục

Trị viêm gan cấp tính, bụng trướng, tiểu đỏ, đau vùng gan

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá sao muối 12g, mộc thông, chi tử, chỉ xác, đại hoàng, nọc sởi mỗi vị 10g.
• Cách dùng: sắc ngày 1 thang, chia thành 3 lần uống trước ăn 1 giờ. Uống như vậy trong liên tục trong 3 – 4 tuần.

Người bệnh có thể trị chứng đau bụng vùng gan bằng bài thuốc về hoàng bá

Trị đái tháo đường kèm chứng âm hư hỏa vượng, đau đầu, hoa mắt

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá sao muối 12g, mộc nhĩ trắng (nấm mèo) 10g, trạch tả 10g, đương quy, bạch truật, bạch thược, đỗ trọng, ngũ vị tử mỗi vị 12g.
• Cách dùng: sắc ngày 1 thang, chia thành 3 lần uống trước ăn. Uống như vậy trong liên tục trong 2 – 3 tuần.

Hoàng bá giúp trị âm hư hỏa vượng, đau đầu, hoa mắt do bệnh tiểu đường

Trị viêm da, ngứa lở, các nốt chảy nước vàng

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá, thạch cao mỗi vị 30g.
• Cách dùng: nghiền thành bột mịn sau đó rắc lên vị trí bị thương và dùng vải gạc sạch băng lại.

Có thể trị viêm da, ngứa lở bằng hoàng bá và thạch cao

Trị viêm tai giữa ở trẻ em

Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá khô 3g.

Cách dùng

• Cắt nhỏ hoàng bá khô cho vào chén nhỏ, thêm nước sôi và hấp lên.
• Sau đó, gạt lấy phần dịch chiết trong, để nguội.
• Trước khi dùng cần vệ sinh tai của bé bằng oxy già, rồi lấy dịch chiết hoàng bá nhỏ vào tai bị viêm 3 – 4 giọt, nằm nghiêng 10 – 15 phút. Làm như vậy trong 2 ngày.

Tìm hiểu thêm: Thói quen không ăn sáng bị gì? 9 tác hại khôn lường không thể bỏ qua

Nhỏ dịch chiết hoàng bá vào tai bị viêm của trẻ trong ngày giúp trị viêm tai giữa

Trị chứng viêm lưỡi, lưỡi sưng đau ở trẻ nhỏ

Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá tươi 5g, trúc lịch (nước trong thân cây tre).

Cách dùng:

• Cạo lớp vỏ bẩn bên ngoài hoàng bá tươi sau đó thái nhỏ, giã nát và vắt lấy dịch. Đối với trúc lịch thì hơ nóng và vắt lấy dịch.
• Sau đó, trộn 2 loại dịch lại theo cùng một lượng như nhau.
• Lấy tăm bông chấm dịch và bôi nhẹ lên vị trí lưỡi bị viêm đau của trẻ. Làm như vậy nhiều lần trong ngày.

Lưu ý: nếu không có hoàng bá tươi có thể dùng hoàng bá khô và làm tương tự như cách dùng để trị viêm tai giữa để thay thế dịch hoàng bá tươi.

Bài thuốc kết hợp hoàng bá và trúc lịch giúp lưỡi của trẻ giảm viêm, sưng đau

Giải độc cho ăn thịt súc vật chết

Bài thuốc 1:

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá, đại hồi, đinh hương, củ nghệ, gừng tươi, hành tây, tỏi mỗi vị 30g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 2 lần.

Bài thuốc 2:

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá, cỏ ngọt, cỏ mần trầu, lá trầu không mỗi vị 15g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 2 lần.

Trị ung thư, sưng tuyến vú

Bài thuốc 1:

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá, bạch chỉ, đương quy, cam thảo mỗi vị 20g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 2 lần.

Bài thuốc 2:

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá, gừng khô, đinh hương, đại hồi mỗi vị 10g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 2 lần.

Tuyến vú có thể giảm sưng nhờ sắc uống hoàng bá ngày 2 lần

Trị kiết lỵ ra máu ở phụ nữ mang thai

Bài thuốc 1:

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá, đinh hương, gừng khô, đại hồi mỗi vị 15g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 2 lần.

Bài thuốc 2:

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá, đương quy, cam thảo mỗi vị 10g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 2 lần.

Hoàng bá giúp trị kiết lỵ ra máu ở phụ nữ mang thai

Trị ứ huyết hư ở phụ nữ, mộng tinh và di tinh ở nam giới

Bài thuốc 1:

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá, trạch tả, xuyên khung, cát căn mỗi vị 20g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 2 lần.

Bài thuốc 2:

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá, cam thảo, đương quy mỗi vị 15g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 2 lần.

Bài thuốc về hoàng bá có công dụng trị mộng tinh và di tinh ở nam giới

Trị viêm ngứa âm đạo, trùng roi âm đạo

Bài thuốc 1:

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá sao vàng, bạch phục linh, trần bì, hoàng kỳ, đương quy mỗi vị 30g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 1 thang.

Bài thuốc 2:

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá sao vàng, sài hồ, bạch chỉ mỗi vị 15g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 1 thang.

Bài thuốc 3:

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá sao vàng, cát cánh, xuyên khung mỗi vị 20g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 1 thang.

Có nhiều bài thuốc về hoàng bá giúp trị viêm ngứa âm đạo do trùng roi

Trị phong

Bài thuốc 1:

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá sao vàng, sinh địa, đỗ trọng, xuyên khung mỗi vị 12g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 1 thang.

Bài thuốc 2:

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá sao vàng, cát cánh, xuyên khung mỗi vị 10g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 1 thang.

Hoàng bá sao vàng giúp trị bệnh phong

Trị đi tiểu không thông, tiểu rát, đau

Bài thuốc 1:

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá sao vàng, chè vằng, mộc hương mỗi vị 15g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 1 thang.

Bài thuốc 2:

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá sao vàng, kim ngân hoa, mộc hương mỗi vị 10g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 1 thang.

Chứng tiểu buốt, tiểu rát có thể khỏi nhờ bài thuốc về hoàng bá

Trị cao huyết áp, ứ trệ máu, tê các chi, đổ nhiều mồ hôi, làn da xanh tím

Bài thuốc 1:

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá sao vàng, đan sâm, thiên niên kiện mỗi vị 10g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 1 thang.

Bài thuốc 2:

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá sao vàng, nhục quế mỗi vị 15g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 1 thang.

Trị cao huyết áp là một trong các công dụng của hoàng bá

Trị sốt xuất huyết

• Nguyên liệu cần chuẩn bị: hoàng bá, sinh địa, huyền sâm, mạch môn, cỏ nhọ nồi, trắc bá, ngưu tất, tri mẫu, đan sâm, xích thược, đơn bì, huyết dụ và hạt muồng mỗi vị 10g.
• Cách dùng: sắc uống ngày 1 thang.

Sắc uống hoàng bá ngày 1 thang giúp trị sốt xuất huyết

Liều lượng – Cách sử dụng hoàng bá

Liều dùng và cách sử dụng hoàng bá có thể khác nhau tùy theo mục đích và bệnh trạng của người dùng, thông thường mỗi ngày nên sử dụng từ 6 – 12g. Một số cách sử dụng phổ biến như sau:

• Dùng sống: hoàng bá được rửa sạch, ủ mềm, thái mỏng, phơi khô. Dùng để trị nhiệt lỵ, đi tả, lâm lậu, hoàng đản, xích bạch đới. Liều dùng ngày 8 – 16g, dạng thuốc sắc, hoàn tán.
• Tẩm rượu sao: hoàng bá được cắt thành sợi, tẩm với rượu (100kg hoàng bá, 10kg rượu), trộn đều, dùng lửa nhỏ sao qua, lấy ra, phơi khô. Dùng để trị mắt đau, miệng lở loét.
• Sao cháy: hoàng bá được cắt thành sợi, cho vào sao to lửa thành màu đen xám nhưng còn tồn tính, phun nước cho ướt rồi bẻ ra, phơi khô. Dùng để trị lương huyết, chỉ huyết.
• Sao nước muối: hoàng bá được cắt thành sợi, tẩm nước muối cho ướt đều (50kg hoàng bá, dùng 1.4kg muối), dùng lửa nhỏ sao già, lấy ra, phơi khô. Dùng để trị viêm gan vàng da, viêm bàng quang.

Hoàng bá có thể sử dụng ngay sau khi rửa sạch, ủ mềm và phơi khô

Lưu ý khi sử dụng hoàng bá

Khi sử dụng hoàng bá làm thuốc chữa bệnh, bạn cần lưu ý một số điều sau:

• Hoàng bá có tính hàn, nên không nên dùng quá liều hay kéo dài thời gian sử dụng để tránh gây tổn thương dạ dày.
• Hoàng bá có thể gây kích ứng niêm mạc tiêu hóa và da, nên cần theo dõi phản ứng của cơ thể khi sử dụng. Nếu có biểu hiện khó chịu hay ngứa rát, nên ngừng sử dụng và đi khám bác sĩ.
• Hoàng bá không nên sử dụng chung với các vị thuốc có tính hàn khác như cam thảo hay hoa sen, để tránh làm giảm hiệu quả của thuốc và gây ra những tác dụng phụ không mong muốn.
• Hoàng bá không nên sử dụng cho phụ nữ có thai và cho con bú, vì có thể gây ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi và sữa mẹ.

>>>>>Xem thêm: Da bị cháy nắng phải làm sao? 8 cách chữa cháy nắng cho da hiệu quả

Phụ nữ cho con bú nên thận trọng khi sử dụng hoàng bá

Hoàng bá là một vị thuốc quý, có nhiều công dụng trong việc phòng và trị bệnh. Tuy nhiên, bạn cũng cần lưu ý về liều lượng và cách sử dụng hoàng bá để tránh gây ra những tác dụng phụ không mong muốn. Nếu thấy bài viết hữu ích, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!