Hạt mã tiền có tác dụng gì? 9 bài thuốc và lưu ý khi chữa bệnh

Hạt mã tiền có tác dụng gì là câu hỏi của nhiều người khi biết đến loại hạt này. Hạt mã tiền có thể được dùng làm bài thuốc chữa nhiều bệnh như ho, đau bụng, đau răng, mất ngủ và trĩ. Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu các bài thuốc từ hạt mã tiền và lưu ý khi chữa bệnh bằng loại hạt này nhé.

Bạn đang đọc: Hạt mã tiền có tác dụng gì? 9 bài thuốc và lưu ý khi chữa bệnh

Hạt mã tiền là gì?

Hạt mã tiền có tên khoa học là Strychnos nuxvomica L., thuộc họ Mã tiền (Loganiaceae). Cây mã tiên có thân cao từ 5 đến 12 mét, đôi khi lên tới 25 mét, có cành nhánh nhiều ở phần trên.

Vỏ cây màu xám trắng, láng mịn. Cành non không có lông, thỉnh thoảng có gai nhỏ ở nách lá. Lá đơn, mọc so le, có 5 gân chính hình cung và nhiều gân phụ hình lưới.

Lá cây mã tiền có mặt trên bóng, màu xanh đậm. Cụm hoa mọc ở nách lá đầu cành, có dạng ngù tán, mỗi ngù gồm 8-10 hoa nhỏ, hoa trắng hoặc vàng nhạt, có mùi thơm.

Quả của cây là quả mọng hình cầu, kích thước từ 2,5 đến 4cm, khi chín có màu vàng lục. Bên trong có 1-5 hạt mã tiền hình tròn dẹt, một mặt lồi, một mặt lõm, phủ lớp lông tơ bóng, được dùng làm thuốc với nhiều tác dụng đối với sức khỏe con người. [1] [2]

Hạt mã tiền là loại dược liệu thường được sử dụng trong y học cổ truyền

Bộ phận dùng

Hạt đã chín của cây mã tiền là bộ phận được dùng làm thuốc. Hạt mã tiền có hình tròn, màu nâu đỏ, có vị đắng và mùi thơm. Sau khi thu hái hạt sẽ được phơi khô hoặc sấy khô để chế biến thành dược liệu. [3] [4]

Hạt mã tiền là bộ phận của cây dùng làm thuốc

Thành phần dược chất có trong hạt mã tiền

Hạt mã tiền là một nguồn cung cấp nhiều dưỡng chất và dược chất quý giá cho cơ thể. Trong hạt mã tiền có các thành phần sau:

• Manan và ga-lactan: Là hai loại polysaccharide, chiếm khoảng 15% và 85% trong hạt mã tiền. Manan và ga-lactan có tác dụng bổ sung năng lượng, tăng cường miễn dịch và hỗ trợ tiêu hóa.
• Chất béo: Là một loại lipid, chiếm khoảng 4-5% trong hạt mã tiền. Chất béo có tác dụng cung cấp calo, bảo vệ các mô và tế bào cũng như tham gia vào quá trình tổng hợp các hormone.
• Loganozit hay loganin: Là một loại glycoside, chiếm khoảng 1,5% trong hạt mã tiền. Loganozit hay loganin có tác dụng kích thích tim mạch, làm giảm đau nhức và chống co thắt cơ.
• Ancaloit: Là một nhóm hợp chất có chứa nitơ, chiếm từ 2,5% đến 5,5% trong hạt mã tiền. Ancaloit có tác dụng kích thích thần kinh trung ương, làm tăng sự tỉnh táo và phản ứng của cơ thể. Tuy nhiên, ancaloit cũng có thể gây ngộ độc nếu sử dụng quá liều.

Mã tiền dùng làm thuốc phải đảm bảo chất lượng và an toàn khi sử dụng. Mã tiền tốt và chất lượng phải chứa ít nhất 2 đến 3% ancaloit toàn phần, trong đó ít nhất 45% phải là strychnin. [3]

Hạt mã tiền chứa ancaloit, nếu dùng quá liều có thể gây ngộ độc

Cách chế biến hạt mã tiền

Để sử dụng an toàn và hiệu quả, mã tiền cần được chế biến theo các cách sau: [3] [5]

• Hạt mã tiền ngâm trong nước vo gạo: Lấy hạt mã tiền ngâm trong nước vo gạo trong khoảng 24 giờ cho đến khi hạt mềm. Sau đó, lấy ra bóc vỏ, thái thành lát mỏng, sấy khô hoặc phơi khô. Cuối cùng, tán nhỏ hạt mã tiền thành bột mịn để sử dụng.
• Hạt mã tiền chiên dầu vừng: Lấy hạt mã tiền cho vào dầu vừng đun sôi trên lửa nhỏ cho đến khi hạt mã tiền nổi lên bề mặt. Lúc này, vớt ra ngay và để ráo dầu (nếu để quá lâu, hạt mã tiền sẽ cháy đen và mất tác dụng). Sau đó, thái nhỏ hạt mã tiền và đem sấy khô hoặc phơi khô.
• Hạt mã tiền ngâm nước thường: Lấy hạt mã tiền ngâm trong nước thường cho đến khi hạt mềm. Sau đó, lấy ra tách riêng vỏ, lông và nhân của hạt mã tiền. Tiếp theo, mang đi sao riêng từng phần vỏ, lông và nhân trên lửa vừa cho đến khi khô. Cuối cùng, tán riêng từng phần vỏ, lông và nhân thành bột.

Mã tiền được ngâm trong nước vo gạo là cách chế biến thường được nhiều người lựa chọn

Tác dụng của hạt mã tiền khi làm thuốc

Dưới đây là một số tác dụng của hạt mã tiền khi làm thuốc [3]:

Tác động trên hệ thần kinh

Hạt mã tiền có tác dụng kích thích hệ thần kinh trung ương và ngoại biên với liều nhỏ. Hạt mã tiền giúp tăng cường trí nhớ, sự tập trung, sáng tạo, phản xạ và cơ bắp. Hạt mã tiền cũng được dùng để chữa các bệnh liên quan đến thần kinh như tê liệt, bại liệt, liệt nửa người hay bị chó dại cắn.

Hạt mã tiền giúp tăng cường trí nhớ và chữa các bệnh liên quan đến thần kinh

Tác động trên hệ tuần hoàn và tim mạch

Hạt mã tiền có tác dụng làm tăng huyết áp do làm co nhỏ các mạch máu ngoại vi. Hạt mã tiền cũng có tác dụng kích thích tim mạch, tăng lượng lưu thông máu và giảm độ nhớt của máu.

Chính vì thế mà hạt mã tiền được dùng để hỗ trợ chữa các bệnh liên quan đến tim mạch như giãn cơ tim, suy tim.

Hạt mã tiền có tác dụng làm tăng huyết áp, chữa các bệnh như suy tim, giãn cơ tim

Tác động trên hệ tiêu hóa

Hạt mã tiền có tác dụng tăng bài tiết dịch vị và tăng tốc độ chuyển thức ăn sang ruột. Hạt mã tiền giúp kích thích tiêu hóa, tăng hấp thu dinh dưỡng và ngăn ngừa tình trạng táo bón.

Tuy nhiên nếu dùng hạt mã tiền không đúng cách, dùng quá liều hoặc trong thời gian dài thì sẽ gây tình trạng rối loạn tiêu hóa, rối loạn co bóp dạ dày, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tổng thể.

Trên hệ tiêu hóa, hạt mã tiền tăng bài tiết dịch vị giúp tiêu hóa thức ăn tốt hơn

Tác động lên hệ tiết niệu

Hạt mã tiền có tác dụng lợi tiểu, tiêu phù, tiêu viêm và giải độc tố nhờ có chứa các hoạt chất dinh dưỡng như: vitamin C, vitamin K, canxi, allatonin, axit oleanolic, sorbitol và tanin.

Do đó, mã tiền thường được dùng để chữa các bệnh liên quan đến hệ tiết niệu như đái dầm, nước tiểu ít hoặc tiểu khó do viêm đường tiết niệu.

Hạt mã tiền tác động trên hệ tiết niệu giúp chữa các bệnh như đái dầm, tiểu khó…

Tác động lên hệ sinh dục

Hạt mã tiền có tác dụng làm tăng sự phóng thích của tinh trùng. Vì thế mà hạt mã tiền được dùng để chữa các bệnh liên quan đến hệ sinh dục như yếu sinh lý, xuất tinh sớm,…

Ngoài ra, trong Y học cổ truyền, hạt mã tiền còn có tác dụng thông kinh lạc, mạnh tỳ vị, mạnh gân cốt giúp tăng cường sinh lí cho cơ thể.

Hạt mã tiền có tác giúp giúp tăng sinh lí ở nam giới

Cách dùng và liều sử dụng

Cách dùng

Hạt mã tiền có thể được uống dưới dạng bột, cồn, cao hoặc nitrat strychnin. Một số cách uống hạt mã tiền như sau [3]:

• Bột mã tiền: Mỗi lần uống 0,4-1g, tối đa 3g. Bột mã tiền có thể được pha với nước hoặc mật ong để giảm vị đắng. Bột mã tiền có thể được kết hợp với các vị thuốc khác để tăng hiệu quả điều trị.
• Cồn mã tiền: Mỗi lần uống 8-10 giọt, tối đa 30 giọt. Cồn mã tiền có thể được uống trực tiếp hoặc pha với nước.
• Cao mã tiền: Mỗi lần uống 10-15mg, tối đa 50mg. Cao mã tiền là hạt mã tiền được chiết xuất thành dạng sệt hoặc viên nang. Cao mã tiền có thể được uống trực tiếp hoặc pha với nước.
• Nitrat strychnin: Mỗi lần uống 0,5-1mg, hoặc tiêm 1ml dung dịch 0,1%. Nitrat strychnin là một chất ancaloit độc có trong hạt mã tiền, được sử dụng như một chất kích thích thần kinh trung ương. Nitrat strychnin có thể được uống dưới dạng viên, dung dịch hoặc được tiêm vào cơ.

Ngoài ra, hạt mã tiền có thể được bôi lên da để điều trị các bệnh ngoài da như ghẻ, lở loét, hủi. Tuy nhiên, cần phải chú ý không để hạt mã tiền vào miệng hay mắt vì có thể gây kích ứng hoặc ngộ độc. Một số cách bôi hạt mã tiền như sau:

• Hạt mã tiền trộn với dầu vừng: Hạt mã tiền được sao vàng và tán thành bột, trộn với dầu vừng để tạo thành một loại thuốc bôi. Thuốc bôi này có thể được bôi lên vùng da bị ghẻ, lở loét, hủi để kháng khuẩn và làm lành vết thương.[6]
• Hạt mã tiền ngâm rượu: Hạt mã tiền sống được rửa sạch và giã nát, ngâm trong rượu trắng trong khoảng 7 ngày. Rượu hạt mã tiền này có thể được xoa bóp vào các vị trí đau nhức trên cơ thể để giảm đau và tăng tuần hoàn máu.

Mã tiền có thể sử dụng dưới dạng bột, pha vào nước ấm hoặc nước sôi

Các biểu hiện ngộ độc hoặc dùng quá liều

Hạt mã tiền rất độc, nếu dùng quá liều hoặc không đúng cách có thể gây ra các biểu hiện ngộ độc nghiêm trọng, thậm chí có thể tử vong. Một số biểu hiện ngộ độc hạt mã tiền như [3] [5]:

• Nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng, chóng mặt, nhức đầu.
• Co giật, run rẩy, tê cứng cơ, khó thở, tim đập nhanh yếu.
• Mắt trợn ngược, đồng tử giãn, mồ hôi lạnh, da xanh tái.
• Hôn mê, suy hô hấp, suy tim, ngừng tim.

Khi bị ngộ độc mã tiền bạn thường sẽ gặp dấu hiệu như chóng mặt, buồn nôn,…

Hạt mã tiền rất độc

Hạt mã tiền chứa các chất ancaloit độc như strychnin và brucin, có thể gây suy hô hấp và tử vong. Liều gây chết của strychnin là 0,5-1mg/kg thể trọng.

Vì vậy, khi sử dụng hạt mã tiền cần phải tuân thủ chặt chẽ liều lượng và thời gian sử dụng và không nên tự ý sử dụng hay thay đổi liều lượng.

Ngoài ra, cần phải xin ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng hạt mã tiền và theo dõi kỹ các biểu hiện của cơ thể. Nếu có bất kỳ biểu hiện ngộ độc nào, cần ngay lập tức ngừng sử dụng và đi cấp cứu để bác sĩ kịp thời chẩn đoán và điều trị.

Tuyệt đối không được uống rượu hạt mã tiền hay bôi hạt mã tiền vào miệng hay mắt. Hạn chế sử dụng hạt mã tiền cho phụ nữ mang thai, cho con bú, trẻ em và người già. Nếu muốn sử dụng cần tham khảo kỹ ý kiến của bác sĩ. [3] [5]

Tìm hiểu thêm: Trẻ bỏ bú bình phải làm sao? Nguyên nhân trẻ bỏ bú bình và cách xử lý

Hạt mã tiền chứa strychnin rất độc, liều gây tử vong là 0,5-1mg/kg thể trọng

9 bài thuốc trị bệnh từ hạt mã tiền

Sau đây là 9 bài thuốc trị bệnh từ hạt mã tiền mà bạn có thể tham khảo [7]:

Bài thuốc trị phong tê thấp, bại liệt, bán thân bất toại

Đây là một bài thuốc truyền thống của bà giằng ở Thanh Hóa, được ghi chép ở nhiều cuốn sách cổ.

• Nguyên liệu: Bột mã tiền đã được khử độc bằng nước vo gạo 50g, bột thương truật 20g, bột hương phụ tứ đã chế biến 13g, bột mộc hương 8g, bột địa liền 6g, bột quế chi 3g, tá dược vừa đủ.
• Cách làm: Trộn đều các nguyên liệu và làm thành viên hoàn nhỏ khoảng 1000 viên.
• Cách dùng: Mỗi ngày uống 4 viên, tối đa 6-8 viên. Uống 50 viên rồi nghỉ 7 ngày rồi uống tiếp.
• Lưu ý: Khi dùng bài thuốc cần hết sức thận trọng vì mã tiền có độc, cần xin ý kiến bác sỹ khi sử dụng.

Bột mã tiền kết hợp thương truật, mộc hương,… trị phong tê thấp, bại liệt

Bài thuốc trị viêm khớp và viêm khớp dạng thấp

• Nguyên liệu: Ngưu tất, thương truật, nhũ hương, cam thảo, toàn yết, bạch cương tằm, một dược và ma hoàng mỗi vị 36g, mã tiền tử 300g.
• Cách làm: Cho hạt mã tiền với 300g đậu xanh, nấu trong nồi đất đến khi đậu xanh mềm và nứt vỏ. Sau đó, lấy hạt mã tiền ra gọt bỏ lớp vỏ ngoài màu đen, cắt thành miếng mỏng, phơi khô. Tiếp theo, cho hạt mã tiền vào nồi đất sao cùng với cát cho đến khi có màu vàng sậm. Cuối cùng, lấy mộc dược và nhũ hương cho lên miếng ngói, sao cho đến khi chảy hết dầu. Các vị thuốc còn lại thì cho vào nồi đất, sao vàng. Cuối cùng tán bột các vị thuốc và trộn đều.
• Cách dùng: Dùng từ 0.5 – 1g bột cùng với rượu, nên dùng trước khi ngủ. Sau khi dùng thuốc cần tránh gió và cần giảm liều đối với người già, người có sức khỏe kém.

Mã tiền kết hợp với ngưu tất, thương truật, nhũ hương,… điều trị viêm khớp

Bài thuốc trị đau vai gáy và đau mỏi do phong thấp

Kết hợp vị thuốc huyết kiệt (60g) và mã tiền chế (30g) sau khi sao cháy vàng. Tiến hành nghiền nhuyễn hai dược liệu trên cho đến khi thành bột. Bài thuốc này dùng khoảng 1.5g bột mỗi lần và uống hai lần trong ngày.

Thuốc huyết kiệt kết hợp với mã tiền điều trị đau mỏi vai gáy và đau mỏi do phong thấp

Bài thuốc trị cơ thể suy nhược và chân tay yếu

• Nguyên liệu: Ngô công 5 con, đương quy, xuyên sơn giáp, một dược, nhũ hương và mã tiền mỗi vị 30g, bạch truật, đảng sâm mỗi vị 60g.
• Cách làm: Tán các vị thuốc trên thành bột mịn, hòa với mật làm thành viên hoàn bằng hạt đỗ xanh.
• Cách dùng: Ngày uống 2 lần, mỗi lần dùng khoảng 2 – 4g với rượu ấm.

Hạt mã tiền kết hợp với ngô công, đương quy,… trị suy nhược cơ thể

Bài thuốc trị liệt cơ hô hấp

• Nguyên liệu: Địa long và mã tiền tử lượng bằng nhau.
• Cách làm: Đem tán thành bột mịn, trộn đều. Làm thành viên hoàn nhỏ.
• Cách dùng: Mỗi lần uống khoảng 2.4g, chia thành 2 lần dùng. Trong trường hợp có chứng hư, bạn có thể thêm vào hỗn hợp một chút sinh mạch tán để cân bằng và làm dịu tình trạng này. Ngược lại, nếu thể trạng đang suy yếu, việc thêm thừa khí thang có thể hữu ích để làm giảm mệt mỏi và cải thiện tuần hoàn máu cơ thể.

Địa long kết hợp với mã tiền điều trị liệt cơ hô hấp

Bài thuốc trị liệt mặt

Để trị liệt mặt, hạt mã tiền được dùng trong hai bài thuốc sau:

Bài số 1: Lấy 500g hạt mã tiền đun sôi trong 28 phút, sau đó bỏ vỏ và cắt thành lát mỏng. Đem phơi khô hoặc sấy khô rồi tán thành bột. Trộn bột hạt mã tiền với giấm để tạo thành hồ. Đem hồ đun lại trong 25 phút với lửa nhỏ. Khi hồ còn nóng, bôi lên vùng má bị liệt. Thay hồ mới sau 24 giờ ,nếu trời lạnh thì dùng liên tục trong 12-14 ngày, nếu trời nóng thì dùng trong 7-9 ngày.

Bài số 2: Lấy hạt mã tiền vừa đủ, ngâm trong nước trong 24 giờ cho đến khi mềm. Sau đó vớt ra và thái theo chiều dọc, bề dày 1mm. Dán các lát hạt mã tiền lên miếng keo dán, rồi dán lên vùng má bị liệt. Thay miếng keo dán mới sau 7 ngày.

Mã tiền được dùng trong 2 bài thuốc điều trị liệt mặt

Bài thuốc trị chấn thương do té ngã

Khi bị chấn thương do té ngã, bài thuốc sau từ hạt mã tiền sẽ giúp làm tan máu bầm, giảm sưng đau và phục hồi chức năng của khớp.

• Bước 1: Lấy chỉ xác và hạt mã tiền với lượng bằng nhau.
• Bước 2: Đem hạt mã tiền ngâm với đồng tiện trong 49 ngày, sau đó vớt ra để ráo, cạo bỏ lông và thái thành lát, sao tồn tính hạ thổ.
• Bước 3: Chỉ xác cũng ngâm với đồng tiền trong 49 ngày, sau đó vớt ra để ráo, phơi khô, thái lát, sao tồn tính hạ thổ.
• Bước 4: Đem hai vị thuốc đã chế biến nghiền thành bột.
• Bước 5: Dùng từ 1.2 đến 2g mỗi ngày, uống luân phiên cùng với rượu trắng và đường đỏ.

Chỉ xác và hạt mã tiền giúp trị chấn thương do té ngã

Bài thuốc trị ghẻ lở, bệnh hủi

Hạt mã tiền sau khi qua quá trình chế biến như sao vàng, nghiền thành bột, có thể được kết hợp với dầu vừng để tạo thành hỗn hợp bôi lên các vùng da bị ghẻ, nơi có lở loét hoặc tình trạng da hủi giúp cải thiện tình trạng bệnh.

Hỗn hợp dầu vừng và mã tiền dùng bôi lên vùng da bị ghẻ, hủi để điều trị

Bài thuốc trị động kinh, cắt cơn co giật

Hạt mã tiền có tác dụng điều trị động kinh và cắt cơn co giật, được dùng trong bài thuốc sau:

• Bước 1: Kết hợp hạt mã tiền khô (32g) và dầu vừng (500ml).
• Bước 2: Đun hạt mã tiền trên chảo dầu vừng đến khi chuyển màu đỏ tía.
• Bước 3: Bóc vỏ hạt mã tiền, phơi khô rồi nghiền thành bột.
• Bước 4: Lấy 8 con giun đất nghiền thành bột.
• Bước 5: Trộn đều hai loại bột thành viên hoàn nhỏ.

Cách dùng: Uống 2-3 viên mỗi lần, uống trước khi đi ngủ với nước muối loãng. Giảm còn nửa liều đối với trẻ em.

Hạt mã tiền khô kết hợp dầu vừng trị động kinh, cắt cơn co giật

Lưu ý và chống chỉ định khi sử dụng thuốc từ hạt mã tiền

Trong hạt mã tiền có chứa hoạt chất gây độc. Vì vậy, bạn cần đặc biệt lưu ý trong quá trình sử dụng để không gây ra những hệ quả nghiêm trọng [7]:

• Hạt mã tiền là loại dược liệu rất nguy hiểm, thuộc danh sách chất độc bảng A. Do đó, khi sử dụng phải rất cẩn thận.
• Hạt mã tiền không phù hợp với những người mắc chứng mất ngủ hay di tinh.
• Nếu muốn dùng hạt mã tiền, bạn chỉ nên dùng loại đã được sơ chế và chế biến. Không bao giờ dùng hạt mã tiền sống. Nếu bị ngộ độc hạt mã tiền, bạn có thể có những dấu hiệu như ói mửa, tê liệt tứ chi, tim đập nhanh, khó thở, mắt trợn trắng,… Nếu không được cứu chữa kịp thời có thể dẫn đến tử vong.
• Hạt mã tiền cũng không nên dùng cho phụ nữ mang thai và cho con bú.
• Bạn phải tuân theo chỉ định của bác sĩ khi dùng hạt mã tiền. Không tự ý dùng hoặc thay đổi liều lượng.
• Hạt mã tiền chỉ dùng để bôi lên da, không được uống nếu chưa được xử lý kỹ. Nếu dùng hạt mã tiền ngâm rượu, bạn chỉ nên xoa bóp vào chỗ đau, không được uống trực tiếp.

Phụ nữ có mang cần có liên hệ với bác sĩ tư vấn trước khi sử dụng mã tiền

Hạt mã tiền đã được chứng minh là có nhiều tác dụng hữu ích trong việc chữa bệnh. Với 9 bài thuốc và lưu ý quan trọng khi sử dụng, bạn có thể tận dụng hạt mã tiền để cải thiện sức khỏe một cách hiệu quả. Tuy nhiên, cần đặc biệt cẩn trọng khi sử dụng hạt mã tiền để tránh gây ngộ độc. Nếu thấy bài viết hữu ích, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!

Strychnos Nux-Vomica

https://www.sciencedirect.com/topics/pharmacology-toxicology-and-pharmaceutical-science/strychnos-nux-vomica

Mã Tiền

https://tracuuduoclieu.vn/ma-tien.html

Strychnos nux-vomica

https://vikaspedia.in/agriculture/crop-production/package-of-practices/medicinal-and-aromatic-plants/strychnos-nux

Hạt mã tiền điều trị bại liệt, phong tê thấp (Lưu ý có độc)

Hạt mã tiền điều trị bại liệt, phong tê thấp (Lưu ý có độc)

Hạt mã tiền điều trị bại liệt, phong tê thấp

Hạt mã tiền điều trị bại liệt, phong tê thấp (Lưu ý có độc)

Hạt mã tiền điều trị bại liệt, phong tê thấp (Lưu ý có độc)

Hạt mã tiền điều trị bại liệt, phong tê thấp (Lưu ý có độc)

Xem thêm

>>>>>Xem thêm: Tam thất có tác dụng gì? Công dụng, cách dùng, lưu ý của củ tam thất